Concurrentie China steeds heviger voor traditionele machinebouwers
Inleiding
De machine-industrie staat als economische groeiparel bekend vanwege een bovengemiddelde groei van 9,5% per jaar tussen 2013 en 2023. Die groei komt vrijwel volledig voor rekening van de chipmachinemakers, onder aanvoering van ASML. De traditionele machine-industrie staat daarentegen onder druk.
De marktomstandigheden zijn voor traditionele machinebouwers structureel uitdagend door toenemende concurrentie vanuit China. Daar komen mogelijk nog forse Amerikaanse invoerheffingen bovenop, terwijl de productiebelemmeringen, zoals personeelskrapte nog groter blijven dan in andere industrieën.
💡 Om de groeikansen te pakken is er wel een omslag nodig: snellere adoptie van nieuwe digitale technologieën zoals AI in klantbediening en eigen bedrijfsprocessen en een totaalpakket aan dienstverlening vergroten het onderscheidend vermogen.
Groei met twee gezichten
Machine-industrie in tien jaar bijna vijf keer sneller gegroeid dan overige industrie
De machine-industrie wordt onder aanvoering van de chipmachinemakers steeds belangrijker voor de Nederlandse economie. Door een bovengemiddelde jaarlijkse groei van 9,5% in de afgelopen tien jaar, is het ‘aandeel’ in de economie toegenomen van 1,3% in 2013 naar 2,3% in 2023.
📊 Nederlandse machinebouwers creëerden per jaar ruim 15 keer zoveel waarde als hun Europese tegenhangers.
Chipmachinemakers drukken steeds grotere stempel op groei sector
Kenmerkend voor de Nederlandse groei is dat deze sterk samenhangt met slechts één deelsegment met enkele grote spelers. In 2024 lag het aandeel van chipmachinefabrikanten – met ASML, ASM en Besi als grootste spelers – in de totale omzet van de machine-industrie op naar schatting 64% en dat van ASML alleen op 57%.
💡 De overige machine-industrie blijft ver achter: gemiddelde omzetgroei van slechts 2,5% per jaar tegenover 19% in het chipmachinesegment.
Uitdagingen en kansen
Uitdagende marktomstandigheden door economische stagnatie
Nederlandse machinebouwers bedienen in veel gevallen een internationale markt en zijn dan ook gevoelig voor de economische stagnatie in Europa en geopolitieke onrust. Zo’n 80% van de toegevoegde waarde verdient de machine-industrie in het buitenland.
Toenemende concurrentie vanuit China
Met name China zet stevig in op de export van machines. Waar het in het verleden nog vaak om minder goede kopieën ging, geven machinebouwers aan dat sommige Chinese machines tegenwoordig kwalitatief beter zijn dan Westerse machines.
📉 Chinese machines de afgelopen jaren fors goedkoper geworden dan Europese
De eurozone als geheel blijkt de afgelopen jaren met name tegenover China fors terrein te hebben verloren als het om prijsconcurrentie gaat. Terwijl de nominale wisselkoers min of meer stabiel is gebleven, zijn de relatieve producentenprijzen in China gemiddeld zo’n 20% afgenomen en voor machines iets meer dan 15%.
“China is in de machinebouw extreem snel opgekomen. Zij lopen in sommige segmenten inmiddels 2 á 3 jaar op ons voor met machines die de helft goedkoper zijn.”
– Ondernemer in de machinebouw
Personeelskrapte grootste bedrijfsmatige belemmering voor groei
Vergeleken met producenten in andere industriële subsectoren kampen bouwers, reparateurs en installateurs van machines bovengemiddeld vaak met productiebelemmeringen. Belangrijkste belemmering is echter de grote arbeidsmarktkrapte, vooral bij technische functies zoals ingenieurs, programmeurs en mbo-opgeleide vakmensen.
“We groeien, maar het is ontzettend moeilijk om aan vakmensen te komen. Technische kennis dreigt met de vergrijzing uit het bedrijf te vloeien.”
– Ondernemer in de machinebouw
Groei wel mogelijk door digitalisering, verduurzaming en hogere defensie-uitgaven
Ondanks de voor veel machinebouwers lastige marktomstandigheden zijn er wel degelijk eindmarkten die over meerdere jaren gezien groeien:
- Defensie-industrie: Nederlandse overheid verhoogt defensiebegroting met €3 miljard
- Digitalisering en elektrificatie: AI, datacenters, energie-infrastructuur
- Agrifoodmarkt: stabiele groeibranche voor verdere automatisering
De weg vooruit
Producenten overige machine-industrie op kruispunt: innoveren of krimpen
De overige machine-industrie staat op een kruispunt: versneld innoveren om de groei te verhogen of afglijden naar verdere omzetkrimp.
💡 Sneller toepassen van nieuwe technologieën cruciaal voor groei
Klantbediening: van hardware naar software
Machinebouwers geven aan dat de technische vormgeving van de eigen hardware steeds minder onderscheidend wordt. De toenemende concurrentie vereist een veelomvattende klantbenadering:
- Meer nadruk op service en klantrelaties
- Diepgaand begrijpen van klantproblemen
- Helpen bij optimaliseren van processen
“Een machine installeren is de uitdaging niet, de organisatie en procesbeheersing eromheen zijn dat wel”
– Ondernemer in de machinebouw
💡 Machineaankoop beslaat slechts marginaal deel van kostprijs klant
Uiteindelijk bepaalt de machineaankoop voor industriebedrijven slechts enkele procenten van de totale kostprijs. Het overgrote deel wordt bepaald door de inkoopwaarde en, in mindere mate, de lonen.
Bedrijfsprocessen: digitalisering en automatisering
Om concurrerender te worden is continue verbetering van bedrijfsprocessen nodig:
- Automatisering zet door: robotisering in Nederlandse machine-industrie van 129 naar 231 robots per werknemer
- Schaalvergroting door consolidatie: grotere bedrijven zijn sterker gedigitaliseerd
- Gestandaardiseerde modules: efficiënter ontwikkelen en onderhouden
- Local-for-local strategie: risicobeheersing en dichter bij de klant
“Digitalisering en servitisation zijn voor ons hele belangrijke pijlers. Wij investeren nu in een softwareplatform om over een paar jaar leidend te zijn.”
– Ondernemer in de machinebouw
Conclusie
De traditionele machine-industrie staat op een kruispunt. Om de groeikansen te pakken is een omslag nodig: snellere adoptie van nieuwe digitale technologieën en een totaalpakket aan dienstverlening vergroten het onderscheidend vermogen.
💡 Het onderscheidend vermogen verschuift van hardware naar software en dienstverlening.
Volgende stap
Plan een vrijblijvende sessie om jullie offerteproces te verkennen en bezoek onze industriepagina.